មានរឿងព្រេងទាក់ទងនិងពិធីនេះដូចតទៅ ៖ កាលពីព្រេងព្រឹទ្ធកន្លងយូរលង់ទៅហើយ
មានមហាក្សត្រ មួយព្រះអង្គគ្រប់គ្រងប្រជារាស្ដ្រ ដោយទសពិតរាជធម៌ ប្រកបដោយព្រះជន្មវស្សាច្រើនណាស់ទៅហើយតែទ្រង់
ពុំមានព្រះរាជបុត្រនឹងតព្រះរាជវង្សសោះ។ ប្រជាជនដែលគោរពព្រះអង្គស្មើដោយទេពតា នាំគ្នាឡើងសុំម្កុដរាជ
កុមារ ដើម្បីកុំឱ្យផុយរាជតទៅកុំឱ្យ ប្រទេសនៅតែលតោលឥតទីពឹងពុំនាក់ដូចមាន់ព្រាត់មេ។ ព្រះរាជាក៏ព្រម
តាមសេចក្ដីអង្វរសុំហើយ ទ្រង់មានព្រះបញ្ជាឱ្យអគ្គមហេសីរៀបឭីការថ្វាយទេពតាប្រាថ្នាព្រះរាជបុត្រ។
ព្រះរាជទ្រព្យ ត្រូវបរិច្ចាក ចែកចាយជាទានដល់ស្មូមយាចក។ វត្ដអារាមព្រមទាំងក្រោមដើមជ្រៃទាំងឡាយ
បរិបូណ៍ដោយ គ្រឿងដង្វាយពោរពាស មានផ្សែងធូបហុយទ្រលោម។ ទេពតារំជួលខ្លាំងក៏បានប្រសិទ្ធិពរតាមសេចក្ដីបួងសួង។
មិនយូរប៉ុន្មានព្រះរាជកុមារល្អដូចព្រះចន្ទពេញបុណ្ណមី បានប្រសូតកណ្ដាលសេចក្ដីរីករាយ
និងស័ព្ទសាធុការ កងរំពង។ ព្រះរាជាណាចក្រទាំងមូលសប្បាយអ៊ឹកធិក គ្រប់ផ្លូវ គ្រប់ស្រុក
គ្រប់ភូមិ គ្រប់ជនបទ។ អ្នកសុំទាន អ្នកខ្វាក់ខ្វិន ក៏មានចំណែកក្នុងការត្រេកអរសាទរជាមួយគេដែរ
។ ព្រះរាជកុមារទទួលនូវសេចក្ដីថ្នាក់ថ្នមដ៏ត្រ កាល មានស្ដ្រីបំរើជាច្រើននាក់នៅប្រចាំការច្រៀងបំពេរ
បីពរាល់ទិវារាត្រី។ ព្រះវរមាតាបិតារបស់ព្រំព្រះរាជបុត្រ ជាបណ្ដាច់បណ្ដូលព្រះហឫទ័យ ដោយសេចក្ដីស្នេហាជាទីបំផុត
។ លុះព្រះរាជបុត្របានចំរើនវ័យ ធំហើយ ទ្រង់បានរជីសរើសអាមាត្រចំនួន៥០០នាក់ មានអាយុស្រករៗគ្នា
ក្នុងចំណោមកូនមន្ដ្រីទាំងឡាយដែលនៅបំរើ ជានិច្ច។ ទោះបីប្រកបដោយសេចក្ដីសុខយ៉ាងឆ្នើមដូច្នោះ
ព្រះរាជកុមារក៏ពុំមានឈ្លក់ក្នុងសម្បត្ដិទាំងនោះទេ ទ្រង់ចូលចិត្ដសិក្សាវិជ្ជាផ្សេងៗ
បង្ហាញឱ្យឃើញស្ដែងថា ទ្រង់ប្រកបដោយបញ្ញាវាងវៃគួរជាទីពឹងដ៏ត្រជាក់នៃប្រជារាស្ដ្រ បានមែន
ទ្រង់ពុំដែលហ៊ានប្រព្រឹត្ដិកន្លង វិន័យព្រះរាជវង្សទេ ។ តែទោះបីទ្រង់ប្រាថ្នាយ៉ាងណាបានយ៉ាងនោះ
ក៏ដោយ ព្រះរាជកុមារមិនអាចចុះទៅកាន់មាត់ស្ទឹងដែលហូរ ទៀបព្រះរាជវាំងបានឡើយ ព្រោះហោរ៉ាបានទំនាយ
ថ្វាយថា “បើចង់ឱ្យព្រះនគរផុតចាកមហន្ដរាយ ព្រះរាជកុមារមិនត្រូវយាងទៅក្រសាលនៅទីនោះទេ
ទំនាយថា ត្រូវគ្រោះកាចដល់ទីវង្គត់ ដោយក្រពើអ្នកតា ស្ដឹងនោះខាំ ក្នុងព្រះជន្មាយុ១៥វស្សា
ព្រះគ្រោះត្រូវព្រះអង្គារ សោយព្រះអង្គចំនួន៧ខែ ៣ថ្ងៃ ២០នាទី ។ ក្នុងពេលនោះថា នឹងកើតភ័យជាច្រើន
ក្រែងភ្លើងឆេះផ្ទះ ឬបាត់បង់ ទ្រព្យរបស់ពុំនោះទេ ក្រែងសត្រូវចាស់ប៉ងធ្វើទោស ឱ្យប្រយ័ត្នពីខាងទិសអាគ្នេយ៍ឱ្យណាស់មែនទែន។
មួយទៀត ក្រែងចាកទីឋានលំនៅ ឬព្រាត់ប្រាស់ប្រពន្ធកូន ឬក៏មិត្ដសំលាញ់នូវខ្ញុំប្រុសស្រីព្រាត់ចេញចាកទៅឆ្ងាយពីទីលំនៅ
សឹងបណ្ដាលឱ្យកើតទុក្ខច្រើន ព្រោះត្រូវរឿងកាលទោភី ដល់នឹងទោភាបារបស់ឯង។ ទោភាជាបា ដល់ហើយ
បាក់កចាញ់ ស្លាប់ខ្លួន បើថ្កាត់ ឱ្យប្រលែងឋានទៅទិសទក្សិណ ឱ្យបូជាព្រះអង្គារឱ្យនិមន្ដព្រះសង្ឃ៤អង្គ
ឬ៧អង្គ សូត្រធម៌ជីវទានសូត្រលើករាសីរំដោះគ្រោះ”។ រីឯព្រះមាតា និងបិតា កាលបើបានឮហោរ៉ាថ្វាយទំនាយហើយ
ទើបព្រះបិតាបានចាត់ឱ្យពល១០០នាក់ យាមល្បាតជានិច្ច ។ ព្រះរាជកុមារតែងគង់លំហើយព្រះកាយនៅមាត់
ព្រះបញ្ជរគយគន់ពីលើមហាប្រាសាទ នូវស្ទឹងស្រស់ញញឹម ដែលហូររឹមៗតាមចន្លោះដើមឈើខៀវបំព្រង។
ស្ទឹងដ៏ សោភីនោះនៅជិតបង្កើយ តែហាក់ដូចជាស្ថិតនៅក្នុងលោកដទៃ ព្រោះព្រះអង្គពុំដែលបានស្គាល់សោះ
។ សកុណ ជាតិហើរឆ្វៀលឆ្វាត់ឆ្លងពីត្រើយខាងនោះ កាត់មកកញ្ជ្រោកកញ្ជ្រោលលេងសប្បាយក្នុងសួនព្រះរាជវាំង
រួចនាំគ្ន ាហើយយំលេងប្រលែងសប្បាយ ខ្លះនាំពួកខាងណេះទៅកាន់រមណីយដ្ឋានខាងនោះ ។ មនោគតិនៃព្រះរាជកុមារ
ភោរភារឡើង ពុំដឹងជាប៉ុន្មានរយដងទេ ដែលទ្រង់ចង់ស្ទុះទៅរកតំបន់ពេញប្រៀបដោយសម្រស់ដ៏ឆើតឆាយ
នោះ។ ប្រសិនបើមានស្លាប់ដូចបក្សីទៅហ្ន៎ ! តែទ្រង់មិនអាចគេចឱ្យផុតបានឡើយអំពីការរវាំងរក្សារបស់ពួក
អាមាត្រ ដែលទទួលបង្គាប់ជាដាច់ខាត ហើយដែលតាមឃ្លាំមើលទ្រង់គ្រប់ទីកន្លែងបីដូចស្រមោល ។
លុះជួបចូល ក្នុងព្រះជន្ម១៥ព្រះវស្សា ព្រះរាជកុមារទន្ទឹងចាំឱ្យផុត១ឆ្នាំ ឱ្យហួសកន្លងទៅរវាងមួយឆ្នាំទៀត
ដែលហាក់ដូច មួយសតវត្សរ៍។ ថ្ងៃមួយពួកមុខមន្ដ្រី និងព្រះរាជវង្សានុវង្សខ្នះខ្នែងរៀបចំពិធីចំរើនព្រះជន្មវង្សាព្រះមហាក្សត្រ
មានការចាត់ចែងធ្វើបុណ្យជាឱឡារិកក្នុងព្រះរាជវាំង ។ ពួកអាមាត្រនាំគ្នាភ្លើតភ្លើន សប្បាយអឺងកង។
ឯអ្នក ឯទៀតក៏រវល់គ្រប់គ្នាទាំងនាម៉ឺនអាមាត្រមុខមន្ដ្រីចតុរង្គតូចធំ។ ឃើញបានឱកាសដែលទ្រង់រង់ចាំយូរឆ្នាំមកហើយ
ដូច្នោះ ព្រះរាជកុមារលបថយព្រះអង្គចេញទៅក្រៅ គេចចុះគេចឡើង ទាល់តែផុតពីការឃ្លាំមើលនៃពួកពលដែល
រវល់តែពិនិត្យការខុសត្រូវ ក្នុងពិធីបុណ្យឱ្យបានរៀបរយ។ ព្រះរាជកុមារយាងទៅជិតស្ទឹងដ៏ព្រឺព្រួច
ស្រាយទូក ដែលចតនៅទីនោះ ស្ដេចចុះទៅក្នុងទូកបណ្ដោយឱ្យអណ្ដែតទៅតាមខ្សែទឹក ព្រោះទ្រង់ពុំចេះចែវ។
កូនទូកក៏លយ សន្សឹមៗទៅតាមដងស្ទឹងដែលដេរដាស់ ដោយផ្កាគ្របច់ពណ៌ ក្រោមម្លប់ត្រឈឹងត្រឈៃ
ដែលមានបក្សីតូចៗល្អ វិចិត្រជជែកគ្នាអែរៗ ។ តែការបាត់ ព្រះរាជកុមារពីព្រះរាជវាំងស្ងាត់មិនបានប៉ុន្មានទេ
គេផ្អើលរកឈូរឆរមួយ រំពេច។ ពួកអាមាត្ររត់រកខ្វាត់ ខ្វែងសព្វទីកន្លែងពួកពលឆ្លេឆ្លាចុះឡើង
ប្រមូលគ្នានឹករអែងខ្លាចក្រែងព្រះរាជ កុមារ ស្ដេចចេញទៅលេងមាត់ស្ទឹង ទើបនាំគ្នាស្ទុះស្រទៅកាន់ទីដែលគួរឱ្យភ័យនោះ
។ កូនទូកក៏បង្ហាញរៀងឱ្យ ឃើញពីចន្លោះដើម ឈើពីរដើមនាំឱ្យអ្នកទាំងឡាយរីករាយសប្បាយចិត្ដ
ដោយនឹកស្មានថាអស់មានគ្រោះអ្វី ហើយ ។ រំពេចនោះស្រាប់តែក្រពើអ្នកតាស្នឹងលេចធ្លោឡើង នាំឱ្យពួកអាមាត្រ
និងពួកពលភ័នភាំងស្មារតីគ្រប់ៗ គ្នា ខ្លះប្រឹងស្រែកភ្លាត់សំលេង ខ្លះយកដុំថ្មគប់ ខ្លះវាយគោះឈើលាន់ទ្រហឹង
ដើម្បីបន្លាចសត្វកំណាចឱ្យមុជ ទៅក្នុងទឹកវិញ តែការខំទាំងប៉ុន្មាននោះឥតបានផលសោះ ។ ក្រពើហែលស្លោទៅរកទូក
កាន់តែជិតណាស់ទៅ ហើយ ព្រះរាជកុមារក្លាហានណាស់ដែរ ក្នុងការតស៊ូនិងសត្វក្រពើនោះ ទ្រង់កន្ដ្រាក់បានច្រវា
ជាគ្រឿងអាវុធរង់ចាំ សត្រូវដោយឥតតក់ស្លុត ។ មាត់ស្ទឹងទាំងសងខាងពាស់ពេញទៅដោយមនុស្សម្នាខ្នាន់ខ្នាប់
ដែលរត់មកដោយការ ចង់ដឹងចង់ឃើញ ។ ក្រពើចូលដល់ទូកព្រះរាជកុមារ ។ ព្រះរាជកុមារ សំពងក្បាលក្រពើនិងច្រវាអស់ទំហឹងដៃ
។ សត្វចង្រៃឈឺខ្លាំងក៏បម្រះរមួលខ្លួនបែករលកខ្ជោល ដោយអំណាចឃោរឃៅវាយកកន្ទុយបោកទូកធ្លាក់ព្រះរាជ
កុមារទៅក្នុងទឹក ហើយវាហាមាត់ធំជង្គ្រាង ត្របាក់ព្រះរាជកុមារ រួចក៏មុជទៅក្នុងទឹកបាត់ទៅ
។ ឯទូកក៏លិចក្នុង ពេលនោះទៅដែរ ។ គេឮសូរស័ព្ទសំលេង យំសោកនៅតាមដងស្ទឹងគួរឱ្យសង្វេក ។
ពួកពល ពួកអាមាត្រ បណ្ដារាស្ដ្រ កកកុញត្រៀបត្រានៅទីនោះ តែគ្មានឬទ្ធានុភាពនិងជួយអនាគតមហារាជជាទីសង្ឃឹមមាំរបស់ខ្លួន
ឱ្យរួចព្រះជន្មបានឡើយ ។ ប្រុសៗវាយតប់ក្បាល ស្រីៗសំរក់ទឹកភ្នែកកន្ទក់កន្ទេញយំបម្រះននៀល
ខ្លះស្រែកថា “ឱហ្ន៎! ព្រះទំនាយគ្មានខុសទេ ! ” ។ ដំណឹងឱឡារឹកនេះជ្រែកបុណ្យគគ្រឹកគគ្រេង
ជ្រែកសេចក្ដីរីករាយសប្បាយ ផ្សាយដល់ព្រះរាជវាំងយ៉ាងឆាប់រហ័ស ។ ព្រះមហាក្សត្រនិងព្រះមហេសីស្ទុះទៅទីរងគ្រោះ
ទ្រង់បួងសួងបន់ស្រន់ អស់ពួកទេព និករអមរមេឃក្នុងចក្រវាឡ សូមឱ្យជួយស្រោចស្រង់ព្រះឱរស
ជាបណ្ដូលបណ្ដាច់ព្រះទ័យ បើសម្រេចដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា ហើយយើងខ្ញុំនឹងរៀបពលីការបូជាឱ្យសម្បើមអស្ចារ្យជាងដែលធ្លាប់ធ្វើពីមុនៗមក
។ តែស្ទឹងតូចនេះទ្រមឹងត្រមើយ ធ្វើជាថ្លង់មិនឮពាក្យបូបាច់អង្វរកសោះឡើយ។ ក្សត្រទាំងពីរអង្គអស់
ផ្លូវសង្ឃឹមខំ ស្ងួនព្រះឥរិយានាពេលដែលមានទុក្ខធ្ងន់បែបនោះ ទប់ព្រះស្មារតីខ្ជាប់ខ្ជួន
មិនបញ្ចេញអការៈរសាប់រសល់កណ្ដាល ទីប្រជុំជន ស្ដេចយាងស្ងៀមត្រលប់ទៅព្រះរាជនិវេសន៍វិញ
។ ពួកពល និង ពួកអាមាត្រ ដើរឱនមុខសញ្ជប់សញ្ជឹង ហែហមព្រះអង្គទៅ ។ ចំណែកខាងប្រជារាស្ដ្រ
មិនទៅណាទេ នៅកើតទុក្ខក្ដុកក្ដួលរំជួលចិត្ដជាអនេក។ ការ កម្សាន្ដទាំងឡាយឈប់ស្ងាត់ឈឹង
ដូរ្យដន្ដ្រីបាត់លាន់ឮទៀត អាហារភោជនដឹងប្រណិតថ្លៃថ្លា ក៏ត្រជាក់អស់នៅ ក្នុងភាជន៍មាសប្រាក់
។ ព្រះរាជធានាទាំងមូល ហាក់ដូចត្រូវសណ្ដំមួយរំពេច ។ យាងទៅដល់ព្រះបរមរាជវាំង កំបាំងពីភ្នែកអ្នកដទៃហើយ
ព្រះមហាក្សត្រ និងព្រះអគ្គមហេសី ក៏បណ្ដែតបណ្ដោយម្នោម្នេញ ឱ្យធ្លាក់ឱ្យធ្លាយ ចេញមកតាមសន្ទុះហៀរហូរព្រះជននេត្រស្រោបស្រព្វជោគព្រះភក្ដ្រា
ទ្រង់មិនអស់ព្រះទ័យ និងមិនបានរៀបចំ សពព្រះរាជបុត្រឱ្យសមរម្យតាមកិត្ដយសសោះ ទើបទ្រង់មានព្រះឱង្ការឱ្យតម្រួតចាត់ការបាចទឹកស្ទឹង
និងយក សពព្រះរាជកុមារមកធ្វើបុណ្យតាមព្រះរាជបវេណី។ លុះបានទទួលព្រះបង្គាប់ហើយ ពួកពលរាប់រយនាក់
ព្រមទាំងបណ្ដារាស្ដ្ររាប់ពាន់ នាំគ្នាខ្វល់ខ្វាយ លើកទំនប់កាត់ស្ទឹង សុទ្ធតែដុំដី និងដុំអិដ្ឋ
ដុំថ្ម ចាក់គរលើគ្នាទាំង បង្គីៗ កិច្ចការជឿនលឿនយ៉ាងរហ័ស ធ្វើតែមួយថ្ងៃទំនប់ក៏ហើយស្រេច
នាំគ្នាដុតចន្លុះបាច់ទឹកឱ្យរីងទាំងយប់ ។ ដល់ពេលអាធ្រាត្រទំនប់ធ្លាយទៅ គេនាំគ្នាចាក់ដីពេញភ្លាម
តែជាប់មិនយូរ ហើយខ្សែទឹកត្រង់នោះ ហូរមិនបាន ជាខ្លាំងប៉ុន្មានទេ តែទោះបីប្រឹងប្រែងទប់ទល់យ៉ាងណាក៏ជាការឥតអំពើ
។ ទាល់គំនិតមេ ចាត់ការបានឱ្យទូងស្គរ ប៉ាវគង គ្រប់ស្រុកគ្រប់ភូមិរកឆ្មាំទំនប់ តែគ្មានអ្នកណាឆ្លើយសោះ
ស្រាប់តែជួបស្ដ្រីមេម៉ាយក្មេងម្នាក់មានផ្ទៃពោះ ចំនួន៥ខែ។ នាងចូលទៅជិតអ្នកប៉ាវគង សាកសួរកិច្ចការគេ
គេប្រាប់តាមសេចក្ដីសព្វគ្រប់។ ឯនាងនោះក៏យល់ ព្រមចាំទំនប់ ។ គេឱ្យនាង១០បាទ នាងសុខចិត្ដចាំ
គេកាត់កនាងស្លាប់។ ទំនប់នោះក៏បាចរីងលែងធ្លាយ ។ គេចាប់ ក្រពើសំលាប់វះពោះយកសពព្រះរាជកុមារ
មកធ្វើបុណ្យជាឱឡារិកតាមព្រះរាជបវេណី បញ្ចុះធាតុសពស្រេច ហោង ។
ដោយមានរឿងយ៉ាងនេះហើយ ទើបសព្វថ្ងៃនេះ ជនជាតិខ្មែរយើង តែកាលណាមានគ្រូទាយឱ្យថា
“នឹងមានគ្រោះ” តែងតែនិមន្ដព្រះសង្ឃធ្វើពិធីកំចាត់គ្រោះ និងលើករាសី ព្រោះខ្មែរយើងតែងតែនិយាយថា
“រាសីដាក់ អារក្សហ៊ានធ្វើ” ទើបគេរកព្រះសង្ឃធ្វើពិធីលើករាស្រីឱ្យខ្ពស់ឡើង កុំឱ្យមានអ្វីមកបៀត
បៀនបាន ។
